چالش‌ها و موانع اجرای مدلسازی اطلاعات ساخت (BIM) در پروژه‌های عمرانی ایران

مدلسازی اطلاعات ساخت (BIM) به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فناوری‌های تحول‌آفرین در صنعت ساخت‌وساز شناخته می‌شود. اما با وجود مزایای فراوان، در ایران با موانع متعددی در مسیر پیاده‌سازی روبه‌روست. این مقاله به بررسی چالش‌های کلیدی اجرای BIM در پروژه‌های عمرانی ایران می‌پردازد.

۱. نبود الزام قانونی و حمایت دولتی

یکی از دلایل اصلی عقب‌ماندگی BIM در کشور، نبود الزامات قانونی و دستورالعمل‌های اجرایی از سوی نهادهای دولتی است. در حالی که کشورهایی مانند
بریتانیا استفاده از BIM را در پروژه‌های دولتی الزامی کرده‌اند، ایران هنوز فاقد سیاست جامع در این زمینه است.

۲. مقاومت فرهنگی و عدم پذیرش سازمانی

یکی از موانع نرم اجرای BIM، مقاومت درونی سازمان‌ها در برابر تغییر است. بسیاری از افراد در سازمان‌ها تمایلی به ترک روش‌های سنتی ندارند و
مزایای BIM را به‌درستی درک نمی‌کنند.

۳. کمبود نیروی انسانی متخصص

برای بهره‌برداری کامل از BIM، نیروی انسانی باید به ابزارهایی چون Revit، Navisworks و Dynamo مسلط باشد. اما متأسفانه
آموزش BIM هنوز در بسیاری از دانشگاه‌ها و موسسات فنی کشور به‌طور جدی دنبال نمی‌شود.

براساس گزارش شرکت مشاوره McKinsey،
تنها 30٪ از شرکت‌های ساختمانی در کشورهای در حال توسعه
نیروی متخصص BIM در اختیار دارند.

risk management

۴. ضعف زیرساخت فناوری و سخت‌افزار

اجرای BIM نیازمند سیستم‌های سخت‌افزاری قوی و شبکه‌های امن و پرسرعت است. در بسیاری از پروژه‌ها، ضعف در زیرساخت فناوری، مانع استفاده موثر از مدل‌های اطلاعاتی می‌شود.

۵. هزینه‌های اولیه پیاده‌سازی

گرچه برخی کارفرمایان تصور می‌کنند BIM پرهزینه است، اما در واقع
هزینه‌های اجرای BIM در بلندمدت منجر به صرفه‌جویی در دوباره‌کاری، زمان و مصالح می‌شود.
انجام تحلیل هزینه-فایده (Cost-Benefit Analysis) می‌تواند این موضوع را اثبات کند.

۶. نبود همکاری بین ذی‌نفعان پروژه

اجرای موفق BIM مستلزم همکاری میان معمار، مهندس، پیمانکار و بهره‌بردار است. اما در بسیاری از پروژه‌های ایران، اطلاعات به‌صورت جزیره‌ای مدیریت می‌شود و فرهنگ همکاری وجود ندارد.

راهکارهای پیشنهادی

• تدوین سیاست ملی BIM توسط سازمان برنامه و بودجه
• ایجاد دوره‌های آموزشی در دانشگاه‌ها و مراکز حرفه‌ای
• تشویق کارفرمایان به استفاده از فناوری‌های نوین
• تجهیز پروژه‌ها به زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مورد نیاز
• ایجاد نمونه‌های پایلوت برای نشان دادن مزایا در عمل

نتیجه‌گیری

برای حرکت به‌سوی آینده‌ای هوشمند در صنعت ساخت‌وساز، کشور ما نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و سیاست‌گذاری کلان در زمینه BIM است. با شناخت موانع فعلی و ارائه راهکارهای اجرایی، می‌توان زمینه‌ساز تحول دیجیتال در پروژه‌های عمرانی ایران شد.