چرا ایران ۱۰ سال فرصت طلایی BIM را برای مدیریت بحران آب و انرژی از دست داد؟

در یک دهه گذشته، بارها و بارها در مسیر ترویج و اجرای مدلسازی اطلاعات ساخت (BIM) قدم برداشتیم؛ از جلسات رسمی در سازمان برنامه و بودجه تا ارائه طرح‌ها در مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، از گفتگو با سازندگان دولتی و خصوصی تا نشست‌های فنی با وزارت کشور. هر بار که بحث را به سمت خدمات پایداری، مدیریت انرژی و کاهش مصرف آب بردیم، با نگاه‌های بی‌تفاوت یا جمله‌ی تکراری «فعلاً اولویت نیست» مواجه شدیم.

بعد های مختلف مدلسازی اطلاعات ساخت

واقعیت امروز: بحران ناترازی آب و انرژی

امروز که در سال ۱۴۰۴ ایستاده‌ایم، دیگر «پایداری» یک واژه لوکس یا شعار تبلیغاتی نیست؛ بلکه یک ضرورت حیاتی است. ناترازی آب در سدها، افت بی‌سابقه سفره‌های زیرزمینی، خاموشی‌های مکرر در تابستان و فشار بر شبکه برق، همه نشانه‌های یک بحران مدیریت است که می‌توانست با تصمیم‌گیری به‌موقع، تا حد زیادی کنترل شود.

BIM؛ ابزاری که نادیده گرفته شد

BIM فقط یک مدل سه‌بعدی نیست. این فناوری می‌تواند:

• پیش‌بینی دقیق مصرف انرژی در طول عمر ساختمان
• شبیه‌سازی اثرات تغییرات اقلیمی بر پروژه
• طراحی بهینه برای کاهش هدررفت منابع آب
• ارزیابی چرخه عمر مصالح و کاهش کربن

اما متأسفانه در ایران، این ظرفیت‌ها هرگز به‌طور سیستماتیک وارد فرآیند تصمیم‌سازی نشدند.

چرا سازمان‌ها مقاومت کردند؟

علت را می‌توان در چند عامل جست‌وجو کرد:

1. نگاه پروژه‌محور به‌جای نگاه بلندمدت ملی
2. نبود الزامات قانونی برای پایداری و انرژی در مقررات ساخت
3. ترس از شفافیت داده‌ها و ارزیابی عملکرد
4. کمبود آموزش و نیروی متخصص در حوزه BIM و انرژی

هزینه بی‌توجهی؛ درس‌های ده سال گذشته

در این سال‌ها میلیاردها تومان صرف پروژه‌هایی شد که هیچ برنامه مشخصی برای کاهش مصرف انرژی یا آب نداشتند. حالا با شدت گرفتن بحران، همان سازمان‌ها به دنبال راهکارهای اضطراری هستند؛ راهکارهایی که اگر ده سال پیش پذیرفته می‌شد، امروز نیازی به این همه هزینه جبران ناپذیر نبود.

راه پیش رو

اگر بخواهیم در دهه آینده سرنوشت متفاوتی رقم بزنیم، باید:

• الزام قانونی استفاده از BIM در پروژه‌های ملی و دولتی ایجاد شود
• شاخص‌های پایداری و انرژی در فاز طراحی و اجرا لحاظ شوند
• داده‌های BIM به‌عنوان ورودی اصلی تصمیم‌گیری سازمان‌ها مورد استفاده قرار گیرد

فرصت دوباره همیشه وجود ندارد. اگر امروز تصمیم نگیریم، فردا نه آب خواهیم داشت، نه انرژی، و نه زمانی برای جبران.

منبع: پایابیم – مشاور تخصصی BIM و پایداری